Gıda Katkı Maddeleri
Ayran, yoğurt, kaşar peyniri, tulum peyniri, meyveli içecekler, limonata, bisküvi, margarin, soğuk çay vb. birçok ürün içeriğinde gıda katkı maddeleri var. En çok kullanılan Gıda Koruyucu Katkı Maddeleri Sodyum Benzoat (E211), Potasyum Sorbat (E202), Sodyum Nitrit (E250), Monosodyum Glutamat (E621) ve Kalsiyum Sorbat (E203).
Küçük miktarlarda kullanımı serbest olan Gıda katkı maddeleri zararları olan maddelerdir.
Bu maddeler yiyeceklerin raf ömrünü uzatır ama bizim ömrümüzü kısaltabilir.
Sodyum Benzoat E211
Ticari amaçlar için, benzoik asit toluenden kimyasal olarak hazırlanır. Benzoik asit ve benzoatlar asidik gıdalarda ,hem mayalara hem de mantara karşı koruyucu olarak kullanılır.
Sodyum Benzoat zararları
E211 zararları; İngiliz The Independent gazetesi haberine göre gazlı içecekler ve bisküvi gibi hazır gıdalarda koruyucu madde olarak kullanılan sodyum benzoat (E211) adlı kimyasal madde çocuk sağlığına zarar veriyor. İngiltere’deki Sheffield Üniversitesi’nin 1999’dan bu yana yürüttüğü araştırmaya göre, E211 insan hücresinin ’makine dairesi’ olarak bilinen mitokondria bölümünde kalıcı DNA hasarlarına yol açıyor. Hücrelerde meydana gelen bozukluklar, çocukların yetişkin olduklarında siroza ve Parkinson hastalığına yakalanması riskini artırıyor. Araştırmayı yapan moleküler biyoloji uzmanı Profesör Peter Piper, “Sodyum benzoat, içeceklerdeki C Vitanimi ile birleştiğinde kimi zaman ortaya benzene adlı kimyasal enzim ortaya çıkıyor. Benzene kansere yakalanma riskini tetikliyor” uyarısını yaptı.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), 2000 yılında yayınladığı raporda E211 için “güvenli” ifadesini kullandı. Ancak WHO, “Bu görüşü destekleyen bilimsel veriler sınırlıdır” notunu raporun altına düşmeyi imhal etmedi. İngiliz Parlamentosu, başta E211 olmak üzere gazlı içeceklerdeki koruyucular konusunda geniş kapsamlı araştırma yapılması için karar aldı.
Bazı insanlarda benzoik asit ve benzoatlar histamini serbest bırakabilir ve böylece alerjik reaksiyonları tetikleyebilir.
Potasyum Sorbat E202
Ticari olarak birçok farklı kimyasal yollarla üretilir. Sorbik asit özellikle mantar ve mayalara karşı, bir koruyucudur.
Gıda katkı maddeleri listesinde E202 koduyla yer alan potasyum sorbat, koruyucu bir katkı maddesidir. Her türlü gıda ve içecekte kullanılan potasyum sorbat, Nötr bir lezzete sahiptir, sodyum benzoattan farklı olarak meyve suları ve içeceklerdeki lezzeti de geliştirdiği belirtilmektedir. Potasyum sorbat gıdalarda kullanılırken ya doğrudan içine katılır bandırılır ya da toz halinde ambalaj içine serpilir.
Potasyum sorbat gıda dışı olarak kişisel bakım ürünlerinde mikrobiyal gelişimi önlemekte ve raf ömrünü arttırmaktadır. Potasyum sorbat koruyucu etkisi sodyum benzoattan 5–10 kat daha fazladır. Yararlı bakterilerin gelişimini sınırlamayarak gıdanın depolama ömrünü uzatmakta ve gıdanın kendine özgü olan aromasının korunmasına yardımcı olmaktadır. Gıdanın yanı sıra kaplamada parlaklığın arttırılması amaçlı, plastikleştiricilerin üretilmesinde ara ürün olarak, kauçuk ve lastik sektöründe öğütülme yapılarının iyileştirilmesinde potasyum sorbat kullanılır.
Ekmek, margarin, salça, mayonez, reçel, balık, şekerleme, peynir, yoğurt, şarap, meyve ürünleri, fırıncılık ürünleri gibi pek çok gıda maddesinde kulllanılmaktadır. Nötr bir lezzete sahip olduğu için meyve sularında kullanımı yaygındır. Sucuk dolumlarından sonra dış yüzeye pulvarize edilerek uygulanır,
Potasyum Sorbat zararları
E202 zararları; Koruyucu uzun süreli kullanımı alerjik reaksiyonlar, mide bulantısı, ishal ve gıda besin kaybına yol açabilir. Kişisel bakım ürünlerinde kullanılan sorbat veya sorbik asit, deride ve gözlerde tahrişe neden olabilir.
Sodyum Nitrit E250 E251
Sodium Nitrite, Sodium Nitrate. İşlenmiş et ve balık ürünlerinde koruyucu olarak bolca kullanılır. Sucuk, sosis, salam, pastırma, pepperoni, paket balık ürünleri benzeri.
Sodyum Nitrit zararları
E250 zararları; Kanser tetikleyicisi olan nitrosaminleri oluşturan, proteince zengin gıdalardaki amino asitlerle birleşmeleri sebebi ile kanser tetikleyici olarak rol oynarlar. The American Medical Association, Sodyum nitritler sindirim sistemi ve beyin kanserine yol açabilir uyarısını yapmıştır.
Hawai Üniversitesinin yürüttüğü bir araştırma, işlenmiş et ürünü tüketiminin, pankreas kanseri riskini artırdığını göstermiştir. Araştırma sözcüsü Ute Nothlings’e göre, çok miktarda işlenmiş et ürünü (sucuk, salam, sosis vs.) tüketen insanlar, çok az tüketen veya hiç tüketmeyenlere nazaran %67 daha fazla pankreas kanseri riski ile karşı karşıya kalmaktadırlar.
MayoClinic raporuna göre Sodyum nitrat, kalp çevresindeki kan damarlarına zarar verebilir ve bu kalp ve damar sertleşmesine ve damar daralmasına neden olabilir; bu da kalp rahatsızlığı gelişme olasılığını artırır.
Monosodyum Glutamat, Çin Tuzu, MSG E621
Monosodium Glutamate MSG, E621 ve Çin Tuzu olarak bilinir. Gıda üreticileri için mucize bir katkıdır. En çok hazır çorbalar, salata sosları, sucuk, salam, sosis, patates cipsleri, soğuk sandviçler gibi pekçok paketlenmiş gıda maddelerinde lezzet artırıcı olarak kullanılmaktadır.MSG kullanımı gizli olarak yapılmakta ve genelde etikette yazılmaz. Lezzet arttırıcı, kıvam arttırıcı, E621 ismi ile gizlenir.
Monosodyum Glutamat içeren ürünler
Hazır çorba, Dondurma, meyveli yoğurt, cips, Hazır köfte harçları, Et suyu tableti, Çiğ köfte, Salam, Sosis, Hamburger
Monosodyum Glutamat zararları
E621 zararları; Mersin İl sağlık Müdürü Doç. Dr. Mustafa Kemal Başaralı, halk arasında “Çin tuzu” olarak bilinen, birçok gıda ürününde aromayı belirginleştirmek ve o ürüne dair iştahı artırmak için kullanılan monosodyum glutamat maddesinin tehlike saçtığını ifade ederek, “Bu maddenin bulunduğu yiyecekleri tüketenlerde doyma hissi kaybolduğu için obezite kaçınılmaz bir son olabilmektedir” dedi.
Monosodyum Glutamat MSG, yiyeceklerin lezzetini artırıyor. Bu maddenin bulunduğu yiyecekleri tüketenlerde doyma hissi kaybolduğu için obezite kaçınılmaz bir son olabiliyor. Monosodyum Glutamat katkılı yiyeceklerden sonra alınan normal besinlerde tat alma duyarlılığımız azalır. Yapılan araştırmalarda, çocukların ve gençlerin yedikleri hazır gıda yiyeceklerden sonra diğer besleyici gıdaları tat alamadıkları gerekçesiyle yemek istemedikleri gözlemlenmiştir.
Monosodyum Glutamat bir çeşit nörotoksindir, yani sinir hücrelerine zarar verir. Bu yüzden merkezi sinir sistemi tahribatı ve buna bağlı olarak alzheimer, parkinson, huntington hastalıkları, epilepsi oluşmasına neden olabilir. Retinal dejenerasyon yapabilir. Yağ birikimi ve doyma mekanizmasında bozukluk yaparak obezite yapabilir. Büyüme hormonu baskılanması dolayısıyla gelişim geriliği yaratabilir. İnsülin salınımının uzun süreli artmış seyrine bağlı pankreas hasarı ve bunun sonucunda diyabet gelişimi oluşturabilir. Kimyasalın metabolizmasında görev almalarından ötürü böbrek ve karaciğerde hasar meydana getirebilir. Hamilelerde plasenta bariyerini geçerek bebeklerin de aynı etkilere maruz kalmasına neden olabilir. Bu maddeyi tüketen astımlı hastalarda ağır astım atakları tetiklenebilmektedir. Bu tür reaksiyonlar fazla miktarda MSG alınması sonucunda oluşur.
Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı biyokimya uzmanı Prof. Dr. Fatih Gültekin: “MSG, düşük miktarda gıda maddelerinin içerisinde yer aldığı durumlarda tüketilmesi halinde migreni tetikleme gibi bazı alerjik reaksiyonlara sebebiyet verebilir” dedi.
Onkoloji uzmanı Yrd. Doç. Dr. Yavuz Dizdar da, “MSG günlük hayatımızda pizzalarda dahi lezzeti pekiştirmek için kullanılır. Gıda sisteminin içerisine yerleşmiştir” görüşünü dile getirdi.
Kalsiyum sorbat E203
Sorbik asitin kalsiyum tuzu (E200), Avrupa dağ- ağacının meyvesinde (Sorbus aucuparia) doğal olarak bulunur. Ticari olarak birçok farklı kimyasal yolla üretilir.
Sorbik asit, özellikle mantar ve mayalara karşı bir koruyucudur. Bakterilere karşı etkili değildir. En iyi etkiyi asidik ve az asidik gıdalarda gösterir.
Kalsiyum sorbat içeren ürünler
Kalsiyum sorbat en çok süt ürünlerinde kullanılır. Ayrıca bazı ekmek çeşitlerinde (çavdar ekmeği) de katkı olarak kullanılır.
Kalsiyum sorbat zararları
E203 zararları; Yan etkisi olmasa da, bazen alerjik reaksiyonlar görülebilir.
Kalsiyum Propiyonat E282
Calcium Propionate, Kalsiyum Propiyonat katkı maddesi, ekmek ve unlu ürünlerde küf önleyici ve koruyucu olarak yaygın bir şekilde kullanılır.
Kalsiyum Propiyonat zararları
E282 zararları; Kalsiyum Propiyonat gastriti şiddetlendirerek ve şiddetli ülser oluşturarak mide astarına kalıcı hasar yapma potansiyeline sahiptir. Kalsiyum propiyonat, her propiyonik asit formunda olduğu gibi migren ve baş ağrısı ile de bağlantılıdır. E282 Bazı çocuklarda huzursuzluk, dikkatsizlik ve uyku bozukluğuna yol açabilir.